Zasłonak purpurowiejący
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
zasłonak purpurowiejący |
| Nazwa systematyczna | |
| Thaxterogaster purpurascens (Fr.) Niskanen & Liimat. Fungal Diversity: 10.1007/s13225-022-00499-9, [76] (2022) | |
Zasłonak purpurowiejący (Thaxterogaster purpurascens (Fr.) Niskanen & Liimat.) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał ten takson Elias Fries w 1821 r. jako Agaricus obtusus. Ten sam autor w 1838 r. przeniósł go do rodzaju CortinariusW 2022 r. Tuula Niskanen i Kare Liimatainen przenieśli go do rodzaju Thaxterogaster[1].
Ma kilkanaście synonimów. Są nimi wszystkie formy i odmiany, oraz:
- Cortinarius purpurascens Fr.1838
- Agaricus subpurpurascens Batsch, 1786
- Gomphos purpurascens (Fr.) Kuntze 1891
- Phlegmacium purpurascens (Fr.) Ricken 1915[2].
Nazwę polską nadał Andrzej Nespiak w 1975 r. Synonimy polskie: zasłonak purpurowiejący, odmiana mięsista[3]. Jest niespójna z aktualną nazwą naukową[1].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 5–11 cm, początkowo półkulisty, potem kolejno łukowaty, płasko rozpostarty, w końcu na środku płytko wklęsły. Brzeg ostry i gładki. Podczas suchej pogody powierzchnia lepka i zamszowo błyszcząca, podczas wilgotnej śliska i błyszcząca. Barwa intensywnie ochrowobrązowa do czerwonobrązowej[4].
Wąsko przyrośnięte, szerokie i brzuchate, początkowo niebieskofioletowe, potem brązowofioletowe. Charakterystyczną cechą jest zmiana ich barwy po uciśnięciu na czerwoną (w kolorze wina). Ostrza blaszek białawe, gładkie[4].
Wysokość 4–8 cm, grubość 1–1,5 cm, pełny, beczułkowaty, z bulwą o średnicy do 2,5 cm. Po uciśnięciu czerwienieje, podobnie jak kapelusz. Powierzchnia o barwie od bladofioletowej do intensywnie fioletowej z białymi włókienkami[4].
Cienki, białawy z niebieskim odcieniem, w górnej części trzonu niebieskofioletowy. Po przecięciu powoli czerwienieje. Zapach korzenny, smak niewyraźny[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki elipsoidalne, lekko migdałowate, brodawkowane, o wymiarach 9–10 × 4,8–6 μm. Podstawki o wymiarach 30–35 × 7–9 μm. Na krawędzi blaszek znajdują się cienkościenne, nieregularnie butelkowate cheilocystydy o długości 20–30 μm. Wysyp zarodników brązowawy do jasnobrązowego[5].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Znane są jego stanowiska w Ameryce Północnej, Europie, Korei i Japonii. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony; występuje od Hiszpanii przez Anglię, Islandię po około 63° szerokości geograficznej na Półwyspie Skandynawskim, brak go tylko w Europie Wschodniej[6]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano kilka stanowisk[3].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Rośnie głównie w lasach iglastych pod jodłą lub sosną, rzadziej w lasach liściastych pod bukiem[3].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb mikoryzowy[3]. W niektórych atlasach grzybów jest opisywany jako grzyb jadalny[4]. Odradza się jednak zbierania zasłonaków w celach spożywczych, jest bowiem wśród nich wiele trudnych do odróżnienia i trujących gatunków[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2023-01-18] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-01-18] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Á. Pilat, O. Ušák, Mushrooms and other Fungi, Londyn: Peter Nevill, 1961, s. 89.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2018-01-10].
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.