50°32′06″N 17°40′10″E/50,535000 17,669444Przechód (województwo opolskie)
| wieś | |
 Kościół św. Jana Chrzciciela | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
806[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-317[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ONY |
| SIMC |
0497012 |
Położenie na mapie gminy Korfantów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nyskiego  | |
| 50°32′06″N 17°40′10″E/50,535000 17,669444[1]
| |
Przechód (niem. Psychod, 1936–1945 Waldfurt)[4][5]– wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie nyskim, w gminie Korfantów[6][7]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej.
W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Łącznik w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Wieś zaliczana jest do ulicówek, z zagrodami po obu stronach ulicy, z przysiółkami i niwowym układem pól. Obszar zajmowany przez wieś jest w większości równinny, z niewielkimi wzniesieniami, które posiadają zwyczajowe nazwy np.: Górka Sowińska, Górka Balzerowa i Góra Czarownic. Przechód podzielony jest umownie i zgodnie z tradycją na dzielnice, a ich nazwy to: Kozówka, Rynek, Zamłynie, Górka Sowińska, Wilcze, Wygon, Podgórze, Za szkołą, Hulica, Smolarnia, Trzy Chałupy, Ulica Chrzelicka.
Ochotnicza Straż Pożarna w Przechodzie, wraz z pozostałymi organizacjami i mieszkańcami wsi jest organizatorem Międzynarodowego Turnieju Piłki Prądowej – Wasserball, imprezy która została na stałe wpisana do kalendarza imprez województwa opolskiego. Coroczny turniej odbywa się w ostatni weekend lipca.
W latach 1950–1970 liczba mieszkańców utrzymywała się w granicach około 1450 – 1500. Obecnie miejscowość zamieszkuje około 800 osób.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miejscowości wywodzi się od słowa przechód – przejście, także późniejsza niemiecka Waldfurt – przejście leśne. Tak więc nazwa ma ścisły związek z położeniem miejscowości: nad rzeką Ścinawą Niemodlińską, w miejscu otoczonym największym w województwie opolskim kompleksem leśnym Borów Niemodlińskich.
Dawne nazwy wsi: Przechod (1306), Prechod (1333), Prschichod (1534), Przychod (1728), Psychod (1883), Waldfurt (1936)[potrzebny przypis]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Przechód[8].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| nie nadano | Kozłówka | część wsi |
| nie nadano | Podgórze | część wsi |
| 0497029 | Smolarnia | przysiółek |
| nie nadano | Śródlesie | leśniczówka |
| nie nadano | Wilczury | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]W źródłach pisanych miejscowość wzmiankowana jest po raz pierwszy, w sporządzonym w latach 1303–1306, za czasów biskupa Henryka z Wierzbna, spisie uposażeń diecezji wrocławskiej w archidiakonacie opolskim, znanym jako Rejestr Ujazdu (łac. Registrum Wyasdense). W latach nieco późniejszych w jednym z dokumentów z 1333 roku, jako świadek występuje „Albert, pleban in Prechod”, o Przechodzie wspomina również „Die Rechnung...” – rejestr świętopietrza w archidiakonacie opolskim z 1447 roku. Historia wsi sięga jednak co najmniej początków XIII wieku, wiemy o tym z XVII-wiecznego przekazu podającego informację o budowie w miejscowości pierwszego kościoła w 1279 roku, zatem lokacja wsi musiała nastąpić w okresie nieco wcześniejszym. Budowy następnych drewnianych świątyń odnotowano kolejno w 1447 oraz 1518 roku a w 1779 zbudowano istniejący do dziś murowany kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela.
Przechód od początków swego istnienia był wsią kościelną, usytuowaną na granicy ziemi niemodlińskiej i prudnickiej, sąsiadując z lasami chrzelickimi od wschodniej strony. Ludność wsi od średniowiecznych czasów trudniła się m.in. rolnictwem, hodowlą, wyrębem lasów oraz przemysłem leśnym, głównie wytwarzaniem smoły w procesie destylacji rozkładowej drewna, a także wytwarzaniem węgla drzewnego. Społeczność w większości była polska. W praktykach religijnych panował język polski.
.jpg?lang=pl)
Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[9]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[10]. W drugiej połowie wieku XVIII – kościelna wieś Przechód zostaje włączona w skład chrzelickich dóbr królewskich.
W 1784 roku w miejscowości działała szkoła początkowa, prowadzona przez miejscową parafię katolicką. W tym czasie wieś zamieszkiwało 26 chłopów pełnorolnych (kmiecie) oraz 10 chłopów małorolnych (zagrodnicy) i chałupników, w miejscowości funkcjonował także młyn.
Według danych z roku 1843 miejscowość zamieszkiwało 497 osób, zajmując 42 domy. Wieś nadal należała do dóbr chrzelickich. W tym czasie do istniejącej tu szkoły uczęszczały dzieci także z Borku i Ligoty Fyrlądzkiej (część obecnej Kuźnicy Ligockiej), dzieci uczone były przez dwóch nauczycieli. Wówczas we wsi znajdowały się: dwa młyny wodne, gospoda oraz królewska podleśniczówka. Było tu też czterech rzemieślników, dwóch handlarzy bydła i lnu. Duży wpływ na rozwój miejscowości w owym czasie, miały prowadzone prace melioracyjne, których wynikiem było nawodnienie znacznych obszarów w okolicach Przechodu wodami Ścinawy Niemodlińskiej. Wzrosła wtedy liczba mieszkańców, utrzymujących się z rolnictwa.
W 1861 roku wieś posiadała 5 budynków publicznych, 623 osób zajmowało 94 budynki mieszkalne. Były również budynki rzemieślnicze i wiele budynków gospodarczych. Miejscowość posiadała wtedy: dwa młyny, dwie kuźnie oraz agencję pocztową i dwie gospody. Wieś należała wtedy do rzymkowickiego obwodu urzędowego (gminy).
.jpg?lang=pl)
Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa z kosą na ramieniu skierowanego w prawo, za nim wysoka trawa, a w otoku napis: GEMEINDE PSYCHOD / KREIS NEUSTADT O/S. (pol. Gmina Przechód / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)[11]. Na przełomie XIX i XX wieku liczba ludności Przechodu nadal systematycznie rosła. W roku 1883 żyło tu 824 mieszkańców, a w roku 1910 już 1671. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1666 mieszkańców Przechodu 171 posługiwało się językiem niemieckim, 1387 językiem polskim, a 108 było dwujęzycznych[12]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Przechód znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[13], w obwodzie nr 9 powiatu prudnickiego[14]. W okresie międzywojennym wzrost liczby mieszkańców został przyhamowany z powodu emigracji zarobkowej.
W 1945 roku Przechód został zdobyty przez wojska 1 Frontu Ukraińskiego, w trakcie operacji opolskiej. Miejscowość była wyludniona, większość mieszkańców została ewakuowana lub uciekła. Do maja 1945 r. w Przechodzie władzę sprawowała radziecka komendantura a później polska administracja państwowa. W czerwcu 1946 roku wysiedlono mieszkańców niemieckich z Przechodu[potrzebny przypis].
Do 1954 roku Przechód należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1954 Przechód został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do niemodlińskiego[15].
Przynależność państwowa i administracyjna
[edytuj | edytuj kod]
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[16]:
- kościół par. pw. św. Jana Chrzciciela, z 1793 r.
- ogrodzenie z bramą,
- plebania, z poł. XVIII w., 1864 r.
- kaplica, z końca XVIII w.
Kultura
[edytuj | edytuj kod]W 2011 Przechód zajął 1. miejsce w kategorii „najpiękniejsza wieś” konkursu „Piękna Wieś Opolska” organizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego[17].
Sport
[edytuj | edytuj kod]Na Ścinawie Niemodlińskiej w Przechodzie corocznie odbywa się Międzynarodowy Turniej Piłki Prądowej Wasserball. Zawody organizowane są przez jednostkę ochotniczej straży pożarnej w Przechodzie[18].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Przechodzie[19].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 110571
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1040 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Psychod 1) [online], meyersgaz.org [dostęp 2024-04-25].
- ↑ https://treemagic.org/rademacher/www.verwaltungsgeschichte.de/neustadt_os.html
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
- ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
- ↑ 983 Psychod (Przechód) II [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
- ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
- ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
- ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 100.
- ↑ Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-16] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024, s. 66.
- ↑ Ryszard Nowak, Gala konkursu „Piękna Wieś Opolska”, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 39 (1083), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 28 września 2011, s. 17, ISSN 1231-904X.
- ↑ Andrzej Dereń, Wasserball. Będą lać wodę! Takiej gry już dawno nie widzieliście! [online], Teraz Prudnik!, 16 lipca 2024 [dostęp 2024-07-18] (pol.).
- ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kloch Bogdan: Najstarsze parafie Górnego Śląska. Średniowieczna organizacja parafialna Górnego Śląska
- Bildband Kreis Falkenberg in Oberschlesien, Druckhaus Goldammer, Scheinfeld/Mfr., 1982.
- Heimatbuch des Kreises Falkenberg in Oberschlesien, Heimatverein Kreises Falkenberg O/S, Peine, 1971.
- Heimatkalender des Kreises Falkenberg, Druck: Schlesierverlag L.Heege, Schweidnitz, 1929-1939.
- Janina Domska: Niemodlin i ziemia niemodlińska od 1224 roku do początku XX wieku. 1998.
- Weltzel Augustin: Geschichte des edlen, freiherrlichen und gräflichen Geschlechts von Praschma, Ratibor, 1883
- Plan odnowy miejscowości Przechód na lata 2007 – 2013
- Robert Hellfeier, Smolarnia – 350 lat historii, Smolarnia: Gmina Strzeleczki, 2014, ISBN 978-83-63233-26-6.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części miasta | |
| Integralne części wsi |
