Cyrylica ujgurska
Cyrylica ujgurska (ujg. Uyghur Kiril Yëziqi lub UKY, Уйғур Кирил Йезиқи) – alfabet cyrylicki używana do zapisu języka ujgurskiego, głównie przez Ujgurów mieszkających w Kazachstanie i innych krajach Azji Środkowej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Została opracowana w 1946 roku w ZSRR jako alternatywa dla alfabetu łacińskiego, który powstał w 1926 roku. Według niektórych badaczy powodem tego była obawa, iż latynizacja ujgurskiego wzmocni więzi między Ujgurami a Turcją, która przeszła na alfabet łaciński w latach 1927–1928[1].
Po utworzeniu Chińskiej Republiki Ludowej w 1949 r. rosyjscy lingwiści zaczęli pomagać w kodyfikowaniu różnych języków mniejszości w Chinach i promować alfabety oparte na cyrylicy, w tym ten przeznaczony dla Ujgurów.
Wraz ze wzrostem napięć między ZSRR a Chinami, cyrylicę ujgurską odrzucono, a od 1959 roku do zapisu języka ujgurskiego zaczęto używać tzw. nowego alfabetu ujgurskiego, opartego na pinyinie i janalifie. Ostatecznie przywrócono alfabet oparty na piśmie arabskim, który jest w użyciu do dziś. Natomiast cyrylica ujgurska była ciągle używana w ZSRR, a obecnie jest nadal używana w Kazachstanie i innych krajach WNP[1].
Alfabet
[edytuj | edytuj kod]| Duże litery | А | Ә | Б | В | Г | Ғ | Д | Е | Ё | Ж | Җ | З | И | Й | К | Қ | Л | М | Н | Ң | О | Ө | П | Р | С | Т | У | Ү | Ф | Х | Һ | Ц | Ч | Ш | Ю | Я |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Małe litery | a | ə | б | в | г | ғ | д | е | ё | ж | җ | з | и | й | к | қ | л | м | н | ң | о | ө | п | р | с | т | у | ү | ф | х | һ | ц | ч | ш | ю | я |
| IPA | ɑ,a | ɛ,æ | b | w,v | g | ʁ,ɣ | d | e | jo | ʒ | d͡ʒ | z | i,ɨ | j | k | q | l | m | n | ŋ | o,ɔ | ø | p | r,ɾ | s | t | u,ʊ | y,ʏ | f,ɸ | χ,x | h,ɦ | t͡s | t͡ʃ | ʃ | ju | ja |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Jean Rahman Duval, An Introduction to Latin-Script Uyghur, Uniwersytet Utah, Salt Lake City 2006, s. 2 [dostęp 2020-01-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-11] (ang.).