Хроніка літоўская і жамойцкая

	Хроніка літоўская і жамойцкая
	Кройника литовская и жмойтская
	Хроніка літоўская і жамойцкая, аркуш Табольскага сьпісу, XVIII стагодзьдзе
Жанр:	рукапіс
Мова арыгіналу:	старабеларуская
Год напісаньня:	XVII стагодзьдзе

Ня варта блытаць зь сьвецка-мастацкім творам пачатку XVI ст.

«Хро́ніка літо́ўская і жамо́йцкая» (ст.-бел. Кройника литовская и жмойтская) — помнік літоўскага (беларускага) летапісаньня, створаны ў XVII стагодзьдзі. Частка «Вялікае хронікі»^[a], што апавядае пра сусьветную гісторыю да канца XVI стагодзьдзя.

Гісторыя

Створаны летапіс, імаверна, на поўдні сучаснае Беларусі (магчыма, у Слуцку) асобай, набліжанай да роду Радзівілаў («Кроніка» надае ім шмат увагі і ўслаўляе іхні род).

Рукапіс быў выяўлены Віктарам Буганавым у Аддзеле рукапісных кніг Дзяржаўнага архіву Цюменскай вобласьці, у зьвязку з чым атрымаў назву Табольскага. Аналягічны Табольскаму Ленінградзкі сьпіс, знойдзены Мікалаем Улашчыкам у Аддзеле рукапісаў Дзяржаўнай Публічнай бібліятэкі імя Салтыкова-Шчадрына ў Ленінградзе. Вядомыя яшчэ два сьпісы летапісу: Краснаярскі, які захоўваецца ў Аддзеле рукапісаў Расейскай нацыянальнай бібліятэкі ў Санкт-Пецярбургу і разглядаецца як копія Табольскага, і Кракаўскі, выяўлены ў 1970 Яраславам Шчапавым у Аддзеле рукапісаў Бібліятэкі Польскай Акадэміі навук у Кракаве.

Зьмест

Напісаная «Кроніка» старабеларускай моваю, паводле зьместу набліжаная да «Хронікі Быхаўца» і асабліва да «Хронікі польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсёй Русі» Мацея Стрыйкоўскага — асноўнае крыніцы для стварэньня «Кронікі». Апісвае падзеі ў Вялікам Княстве Літоўскім пачынаючы ад легендарных часінаў (уцёкаў Палямона з Рыму) і сканчаючы абраньнем на сталец Жыгімонта Вазы. У «Кроніку» таксама ўстаўленая аповесьць пра Кулікоўскую бітву, прытым гэтая ўстаўка чыста мэханічная.

Летувіская мова

Адзінае летувіскае слова ў хроніцы прыпісваецца жамойцкім сялянам, якія «зь лясоў выходзячы… крычалі: „Мушк [то бок «бі» па-летувіску] немца“»^[1].

Глядзіце таксама

Заўвагі

^ Рукапіс азагалоўлены «Летопис, то есть кройника великая з розных многих кройникаров диалектом руским написана, а найпервей о створеню от бога о днех шестих»

Крыніцы

^ ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 36.

Літаратура

Чамярыцкі У. Хроніка Літоўская і Жамойцкая // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: 2005 Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 721.
Улащик Н. Н. «Литовская и Жмойтская хроника» и её отношение к хронике Быховца и М. Стрыйковскому // Славяне и Русь. — М.: Наука, 1968. — С. 357—366.
Улащик Н. Н. Предисловие. «Кройника литовская и жмойтская» // Полное собрание русских летописей. — М.: Наука, 1975. — Т. 32. — С. 5—8.
Хроника литовская и жмойтская // Полное собрание русских летописей. — М.: Наука, 1975. — Т. 32. — С. 16—127.

[1] Рукапіс азагалоўлены «Летопис, то есть кройника великая з розных многих кройникаров диалектом руским написана, а найпервей о створеню от бога о днех шестих»

[2] ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 36.

[a]

[1]