Пярэсна

Пярэсна
Trollius asiaticus
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Казяльцовакветныя Сямейства:  Казяльцовыя Падсямейства:  Казяльцовыя Трыба:  Adonideae Род:  Пярэсна
Міжнародная навуковая назва
Trollius L., 1753
Тыпавы від
Trollius europaeus L. — Пярэсна еўрапейская
Віды
Гл. тэкст
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   18804 NCBI   39245 EOL   61320 GRIN   g:12460 IPNI   33259-1

Пярэ́сна (Tróllius) — род кветкавых раслін з сямейства Казяльцовыя (Ranunculaceae). Найбольш блізкі да іншага роду казяльцоў — лотаці (Caltha), якая здольная расці прама ў вадзе.

Назва

Паходжанне навуковай назвы роду дакладна невядома. Магчыма, лацінская назва паходзіць ад ням.: Trollblume, што можна перавесці як «Кветка троляў». Згодна з германскімі і скандынаўскімі легендамі, гэта расліна лічылася любімай кветкай троляў. Па іншых версіях, у сувязі з круглявай і нават шарападобнай формай кветкі назва была створана альбо ад лацінскага слова trulleus, які азначае «круглы посуд», «кубак»; або стара-германскага слова «troll» — «шар».

Батанічнае апісанне

Пярэсна еўрапейская (Trollius europaeus). Батанічная ілюстрацыя з кнігі К. А. М. Ліндмана «Bilder ur Nordens Flora», 1917—1926

Шматгадовыя травяністыя карэнішчавыя расліны. Сцябло простае, часам галінастае. Лісце чаргаванае, пальчата-рассечанае. Кветкі двухполыя, з двайным калякветнікам, правільныя, жоўтыя або аранжавыя. Чашачка мае ад 5 да 20 пялёсткападобных чашалісцікаў. Вяночак складаецца з больш дробных, шматлікіх вузкіх пялёсткаў-нектарнікаў. Тычынкі шматлікія. Плод — шматлістоўка.

Распаўсюджанне і экалогія

Прадстаўнікі роду маюць шырокі арэал у Паўночным паўшар’і, растуць на тэрыторыі Еўропы, Азіі і ў Паўночнай Амерыцы.

У Заходняй Еўропе пярэсны ў асноўным горныя расліны. На тэрыторыі Усходняй Еўропы яны тыповыя расліны лугоў, рачных далін, лясных палян. У Азіі яны распаўсюджаныя практычна па ўсім мацерыку, акрамя паўднёвых яго частак. У Паўночнай Амерыцы ад Ціхага да Атлантычнага акіяна сустракаюцца ўсяго два віды пярэснаў.

Вільгацелюбівыя расліны. Добра пераносяць паўцень. Размнажаюцца насеннем і дзяленнем карэнішча.

Віды

Па інфармацыі базы дадзеных The Plant List, род уключае 29 відаў:, якія насяляюць Еўразію і Паўночную Амерыку. На тэрыторыі Расіі і сумежных краін расце каля 20 відаў, якія сустракаюцца галоўным чынам у Сібіры і на Далёкім Усходзе, асобныя віды прысутнічаюць у Еўрапейскай частцы.

• Trollius acaulis
• Trollius albiflorus
• Trollius altaicus — Пярэсна алтайская
• Trollius apertus
• Trollius asiaticus — Пярэсна азіяцкая
• Trollius buddae
• Trollius chartosepalus
• Trollius chinensis — Пярэсна кітайская
• Trollius dschungaricus
• Trollius europaeus — Пярэсна еўрапейская, ці Маслёнка, ці Пярэсна, ці Букавіца цвятная, ці Буклі, ці Курыная слепата, ці Паўдзёнышак
• Trollius farreri
• Trollius hybridus
• Trollius ircuticus
• Trollius japonicus
• Trollius komarovii
• Trollius laxus
• Trollius ledebourii — Пярэсна Ледэбура
• Trollius lilacinus
• Trollius micranthus
• Trollius miyabei
• Trollius pumilus
• Trollius ranunculinus
• Trollius ranunculoides
• Trollius riederianus
• Trollius sajanensis
• Trollius sibiricus
• Trollius taihasenzanensis
• Trollius vaginatus
• Trollius yunnanensis

Літаратура

• Семярэнка Л. В. Пярэсна, троліус // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз. — С. 321.
• Прохараў В. М. Пярэсна, троліус // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 160—161. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).
• Trollius // Ботанический словарь / сост. Н. И. Анненков. — СПб.: Тип. Имп. АН, 1878. — XXI + 645 с.
• Купальница // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Купальница // Лесная энциклопедия: В 2-х т. / Гл. ред. Воробьёв Г. И.; Ред. кол.: Анушин Н. А., Атрохин В. Г., Виноградов В. Н. и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1985. — Т. 1. — С. 483. — 563 с. (руск.)
• Купальница // Вялікая савецкая энцыклапедыя (руск.)
• Trollius // Flora of China : [англ.] = 中国植物志 : in 25 vol. / ed. by Z. Wu, P. H. Raven, D. Hong[d]. — Beijing : Science Press ; St. Louis : Missouri Botanical Garden Press, 1994—2013. — ISBN 978-0-915279-34-0.

Спасылкі

• Купальница: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Trollius in Flora of North America на сайце efloras.org
• Энцыклапедыя дэкаратыўных садовых раслін: пярэсны (Праверана 2 лістапада 2009)