Լնդերի արյունահոսություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Jump to navigation Jump to search


Լնդերի արյունահոսություն, սա ախտանիշ է, որը ատամնաբույժները և ատամնաբուժական հիգիենիստները հաճախ ստիպված են լինում զգալ ատամնաբուժական զոնդով զննելիս: Արյունահոսությունը սովորաբար տեղի է ունենում լնդերի ակոսի (գրպանի) խորքից՝ ատամի և լնդերի հյուսվածքի միջև ընկած հատվածից: Լնդերի արյունահոսությունը բորբոքման նշան է և ցույց է տալիս լնդերի ակոսը ծածկող հյուսվածքների ոչնչացումը կամ էրոզիան կամ դրա էպիթելիում խոցերի տեսքը[1]։

Արյունահոսության աղբյուրը սովորաբար լնդերի սեփական սկավառակն է՝ լորձաթաղանթի շերտը, որը հարուստ է չամրացված շարակցական և լիմֆոիդ հյուսվածքով: Լնդերի արյունահոսությունը կարող է առաջանալ բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի մեխանիկական վնասներից, ինչպես նաև լինել պարոդոնտալ տարբեր բորբոքային հիվանդությունների նշան, որոնց հաճախականությունը, ըստ որոշ տվյալների, երեխաների մոտ տատանվում է 30-ից 80%-ի, իսկ մեծահասակների մոտ՝՝ 64-ից 98%-ի սահմաններում[2]։

Լնդերի արյունահոսությունը հազվագյուտ դեպքերում մի շարք այլ, ավելի լուրջ կամ համակարգային հիվանդությունների նշան է, որոնց բուժումը կարող է պահանջել թերապևտների և արյունաբանների մասնակցություն: Դրանց թվում են վիտամինի պակասությունը, արյան մակարդման խանգարումը, առանձին վիրուսային հիվանդությունները և նույնիսկ լեյկոզը[1]։

Պատճառներ

Ատամնաբուժական պատճառներ

Շատ դեպքերում լնդերի արյունահոսությունը ատամնաբույժների իրավասության տակ գտնվող հիվանդությունների ախտանիշ է: Արյունահոսության առաջացման հիմնական պատճառներից մեկը բերանի խոռոչի միկրոֆլորան կազմող մանրէներն են և պատասխանատու են ատամնափառի առաջացման համար: Ատամնափառը, որը միկրոօրգանիզմների և դրանց նյութափոխանակության արտադրանքի կուտակումներ է, բերանի խոռոչի վատ հիգիենայի դեպքում կարող է վերածվել ատամնաքարի, որը բողբոջում է լնդերի գրպանում, խախտում է նրա հյուսվածքների ամբողջականությունը և հրահրում բորբոքային պրոցեսներ, ինչը արյունահոսություն է առաջացնում[1]։

Լնդերի արյունահոսության այլ ընդհանուր պատճառներից են տրավմատիկ վնասվածքները: Դրանք կարող են կապված լինել ատամների չափազանց ակտիվ կամ ոչ պատշաճ մաքրման, ատամի թելի ոչ պատշաճ օգտագործման, բերանի խոռոչում օտար մարմինների ներթափանցման, քիմիական և ջերմային այրվածքների հետ: Բերանի խոռոչը և լնդերը կարող են վնասվել անհաջող ընտրված և տեղադրված ատամնաշարերով, լցոնումներով կամ օրթոդոնտիկ բռնակներով:

Համակարգային պատճառներ

Լնդերի արյունահոսությունը կարող է պայմանավորված լինել հորմոնալ ֆոնի փոփոխությամբ, որը տեղի է ունենում սեռական հասունության կամ հղիության ընթացքում: Այսպիսով, ցույց է տրվել, որ հորմոնալ փոփոխությունները կարող են ազդել թքի կազմի վրա, ինչը, իր հերթին, ազդում է ատամնափառի ձևավորման արագության վրա[3]։ Լնդերի արյունահոսության պատճառը կարող է լինել վիտամինների պակասը: Վիտամին C-ի լուրջ պակասով զարգանում է կարմրախտը, որն ուղեկցվում է ոչ միայն լնդերի արյունահոսությամբ, այլև արյան անոթների պատերի խանգարումների հետևանքով առաջացած հեմոռագիկ ցանով[4]։ Վիտամին K-ի պակասությունը կարող է նաև լնդերի արյունահոսություն առաջացնել, քանի որ այս նյութը կարևոր կոֆակտոր է արյան մակարդման գործընթացում[5]։

Հազվագյուտ դեպքերում լնդերի արյունահոսությունը կարող է կապված լինել այնպիսի լուրջ հիվանդությունների հետ, ինչպիսիք են լեյկոզը կամ հեմոֆիլիան: Լեյկոզով լնդերի արյունահոսությունն ու հիպերտրոֆիան ուղեկցվում են բազմաթիվ այլ ախտանիշներով, այդ թվում՝ գլխացավեր, թուլություն, խոսքի անբաժանելիություն, քթի արյունահոսություն, քնկոտություն[6]։ Հեմոֆիլիայի տարբեր տեսակների դեպքում նկատվում է արյան անմակարդակություն, և լնդերը միակ տարածքը չեն, որտեղ կարող են առաջանալ ինքնաբուխ արյունահոսություն: Նույնը վերաբերում է արյունահոսության այլ խանգարումներին, ինչպիսիք են Վիլեբրանդի հիվանդությունը[7]։ Լնդերը կարող են արյունահոսել նաև շաքարային դիաբետի, Վերլհոֆի հիվանդության, որոշ վիրուսային հիվանդությունների և քաղցկեղի առանձին տեսակների դեպքում[8][9]։

Որոշ դեղամիջոցներ կարող են լնդերի արյունահոսություն առաջացնել: Դրանց թվում են այնպիսի ընդհանուր հակակոագուլանտներ, ինչպիսիք են հեպարինը, վարֆարինը և մի քանի ուրիշներ[10]։

Ախտորոշում

Հաշվի առնելով այն փաստը, որ լնդերի արյունահոսությունը կարող է լինել էթիոլոգիայում շատ տարբեր հիվանդությունների ախտանիշ, բժշկի խնդիրն է պարզել արյունահոսության հատուկ պատճառները: Այս ախտանիշի դեպքում խորհուրդ է տրվում դիմել ատամնաբույժի, ով հիվանդի հետազոտության և հետազոտության ընթացքում պետք է պարոդոնտալ հիվանդության հետ կապ ունենա, թե արդյոք արյունահոսությունը կապված է ատամնաքարի կամ պարոդոնտալ այլ հիվանդությունների հետ: Ախտորոշման ժամանակ երբեմն կիրառվում են լնդերի արյունահոսության գնահատման սանդղակներ, օրինակ՝ Մյուլեման-Քաուելի կամ Մյուլեման-Սաքսերի արյունահոսության ինդեքսը[11][12][13]։

Բացի այդ, ատամնաբույժը կարող է պարզել, թե արդյոք հիվանդը վիտամինների պակաս ունի, և արդյոք հորմոնալ ֆոնը կարող է ազդել լնդերի արյունահոսության դրսևորման վրա: Եթե ատամնաբույժը վստահ չէ արյունահոսության պատճառի մասին, անհրաժեշտ է խորհրդակցել թերապևտների հետ և նշանակել լրացուցիչ հետազոտություններ: Մասնավորապես, կարող են անհրաժեշտ լինել թեստեր՝ շաքարային դիաբետի, արյան մակարդման հետ կապված խնդիրների հայտնաբերման, գոնադոտրոպինի մակարդակի գնահատման կամ ծնոտի ռենտգեն հետազոտության համար: Եթե կա լեյկեմիայի կասկած, ապա հիվանդը պահանջում է արյունաբանի խորհրդատվություն և մի շարք թեստեր՝ այս ախտորոշումը հաստատելու կամ բացառելու համար:

Բուժում

Լնդերի արյունահոսության բուժումը կախված է նրանից, թե այս ախտանիշի ինչ պատճառներ են հայտնաբերվել հետազոտության արդյունքում: Եթե արյունահոսությունը կապված է համակարգային պաթոլոգիաների կամ հիվանդությունների հետ, ապա անհրաժեշտ է սկսել դրանց բուժումը արյունաբանների կամ թերապևտների հսկողության ներքո:

Քանի որ ամենից հաճախ լնդերի արյունահոսությունը կապված է գինգիվիտի և պարոդոնտալ բորբոքային պրոցեսների հետ, բուժական միջոցառումները հիմնականում կենտրոնացած են այս հիվանդությունների վրա: Գինգիվիտի բուժման ժամանակ անհրաժեշտ է կատարել բերանի խոռոչի մաքրում և հեռացնել ատամնափառը և ատամնաքարը, եթե այդպիսիք կան: Այս դեպքում կարող է անհրաժեշտ լինել մասնագիտական մաքրում ատամնաբուժական հիգիենիստի կողմից՝ օգտագործելով ուլտրաձայնային, փոշի-ռեակտիվ մեքենա կամ մեխանիկական գործիքներ: Բերանի խոռոչի միկրոֆլորայի պաթոգեն ներկայացուցիչների դեմ պայքարելու համար, որոնք առաջացնում են փառի և ատամնաքարի ձևավորում, կարող են նշանակվել հակաբիոտիկներ (ինչպես ներարկման, այնպես էլ հաբերի տեսքով) և լվանալ հակասեպտիկ պատրաստուկներով, ինչպիսիք են քլորհեքսիդինը:

Լնդերի արյունահոսության և բերանի խոռոչում բորբոքային պրոցեսների բուժման համար լայնորեն օգտագործվում են ատամնաբուժական գելեր և քսուքներ՝ ինչպես բարդ թերապիայի մաս, այնպես էլ որպես հիմնական միջոց: Նման դեղամիջոցները ներառում են Metrogyl Denta (համատեղում է հակաբիոտիկ մետրոնիդազոլը և հակասեպտիկ քլորհեքսիդինը), Solcoseryl Dental (պարունակում է պոլիդոկանոլ, որը ժամանակավորապես նվազեցնում է նյարդային վերջավորությունների զգայունությունը), Asepta (պարունակում է քլորհեքսիդին և պրոպոլիս), Պարոդիում (համատեղում է քլորհեքսիդինը և խավարծիլի հյութը), Holisal, Apident-Active և այլն: Գելի բաղադրության մեջ հակաբիոտիկի առկայությունը թույլ է տալիս արդյունավետորեն զսպել անաէրոբ բակտերիաների աճը, որոնք հաճախ կապված են պարոդոնտալ հիվանդությունների հետ: Նման բակտերիաներից են՝ A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis, P. intermedia, B. forsythus, C. rectus, E. nodatum, P. micros, S. intermedius, Treponema sp. և ուրիշներ[14]։ Ատամնաբուժական գելերի առավելությունը կայանում է տեղական գործողության մեջ, որի արդյունքում դեղը ուղղակիորեն ընկնում է վնասվածքի մեջ: Այս ձևով պատրաստուկները հեշտ է օգտագործել՝ ուղղակիորեն կիրառելով լնդերի վրա, և դրանք ավելի քիչ համակարգային ազդեցություն են ունենում մարմնի վրա:

Որոշ ատամնաբույժներ խորհուրդ են տալիս ողողումներ, որոնք հիմնված են ավանդական բժշկության կամ բուժիչ խոտաբույսերի հյութերի վրա: Դրանց թվում են երիցուկի, կալենդուլայի կամ կաղնու կեղևի հյութերը։ Այս միջոցները կարող են դրական ազդեցություն ունենալ, սակայն դրանց արդյունավետությունը հաճախ հաստատվում է միայն ժողովրդական փորձով, իսկ այդ միջոցների կլինիկական հետազոտությունները բավարար չեն[15]։

Լնդերի արյունահոսության դեպքում անցանկալի է օգտագործել սպիտակեցնող ատամի մածուկներ, քանի որ դրանք կարող են լրացուցիչ գրգռում առաջացնել ։ Խորհուրդ չի տրվում նաև օգտագործել կոշտ մազերով ատամի խոզանակներ: Ավելի լավ է լրացուցիչ խորհրդակցել ատամնաբույժի հետ, թե ինչպես կիրառել ատամի խոզանակներ, թել կամ բերանի լվացում յուրաքանչյուր դեպքում[1]։

Լնդերի արյունահոսության կանխարգելման և վիճակի բարելավման այլ միջոցառումների թվում են ծխելը դադարեցնելը, որը կարող է հետագայում գրգռել բերանի լորձաթաղանթը և ալկոհոլ օգտագործելը: բացի այդ, լնդերի արյունահոսությունը կարող է հանգեցնել լնդերի արյունահոսության: Այնուամենայնիվ, նշվում է, որ ծխելը թողնողների մոտ արյունահոսությունն ուժեղանում է, քանի որ ծխախոտի ծխի բաղադրիչները ճնշում են բորբոքային գործընթացը, որը կրկին ակտիվանում է ծխելը թողնելիս: Գինգիվիտով լնդերի արյունահոսության բժշկական հետազոտության և թերապիայի անտեսումը կարող է հանգեցնել հիվանդության զարգացմանը և պարոդոնտալ հյուսվածքների կործանարար վնասմանը, որի դեպքում կարող է ազդել ոսկրային հյուսվածքը: Հիվանդության զարգացումը կարող է հանգեցնել ինչպես անհատական  ատամների բնական կորստի, այնպես էլ դրանց հեռացման անհրաժեշտության[16]։

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Ilona Fotek, DMD, MS. «Bleeding gums». MedlinePlus. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-04-13-ին. Վերցված է 2015-11-26-ին. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameters: |subtitle= and |coauthors= (օգնություն); Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)(անգլ.)
  2. ↑ Трезубов, Владимир Николаевич Клиническая стоматология: учебник: Учебное пособие. — 2015. — 788 с. — ISBN 978-5988113362
  3. ↑ Lukacs J.R., Largaespada L.L. Explaining sex differences in dental caries prevalence: saliva, hormones, and "life-history" etiologies // Am J Hum Biol.. — 2006. — Т. 18(4). — С. 540-55. — PMID 16788889. Архивировано из первоисточника 29 Հունիսի 2017.
  4. ↑ Touyz L.Z. Vitamin C, oral scurvy and periodontal disease // S Afr Med J.. — 1984. — Т. 65(21). — С. 838-42. — PMID 6374927. Архивировано из первоисточника 10 Դեկտեմբերի 2015.
  5. ↑ Mann K.G. Biochemistry and physiology of blood coagulation // Thromb Haemost.. — 1999. — Т. 82(2). — С. 165-74. — PMID 10605701. Архивировано из первоисточника 12 Սեպտեմբերի 2017.
  6. ↑ Lim H.C., Kim C.S. Oral signs of acute leukemia for early detection // J Periodontal Implant Sci.. — 2014. — Т. 44(6). — С. 293-9. — doi:10.5051/jpis.2014.44.6.293. — PMID 25568810. Архивировано из первоисточника 29 Ապրիլի 2016.
  7. ↑ James P.D., Goodeve A.C., von Willebrand disease // Genet Med.. — 2011. — Т. 13(5). — С. 365-76. — doi:10.1097/GIM.0b013e3182035931. — PMID 21289515. Архивировано из первоисточника 4 Հունիսի 2016.
  8. ↑ Lalla E., Cheng B., Lal S., Kaplan S., Softness B., Greenberg E., Goland R.S., Lamster I.B. Diabetes mellitus promotes periodontal destruction in children // J Clin Periodontol.. — 2007. — Т. 34(4). — С. 294-8. — PMID 17378885. Архивировано из первоисточника 20 Մայիսի 2019.
  9. ↑ «Gingivitis and Periodontal Disease (Gum Disease)». WebMD Medical Reference. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-11-22-ին. Վերցված է 2015-11-26-ին. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameters: |subtitle= and |coauthors= (օգնություն); Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)(անգլ.)
  10. ↑ Douketis J., Bell A.D., Eikelboom J., Liew A. Approach to the new oral anticoagulants in family practice: part 2: addressing frequently asked questions // Can Fam Physician.. — 2014. — Т. 60(11). — С. 997-1001. — PMID 25392439.
  11. ↑ Mühlemann H.R., Son S. Gingival sulcus bleeding--a leading symptom in initial gingivitis // Helv Odontol Acta.. — 1971. — Т. 15(2). — С. 107-13. — PMID 5315729. Архивировано из первоисточника 5 Մարտի 2009.
  12. ↑ Cowell C.R., Saxton C.A., Sheiham A., Wagg B.J. Testing therapeutic measures for controlling chronic gingivitis in man: a suggested protocol // J Clin Periodontol.. — 1975. — Т. 2(4). — С. 231-40. — PMID 1061721. Архивировано из первоисточника 2 Հունիսի 2016.
  13. ↑ Saxer U.P., Linden A.M., Steiner M. Evaluation of a gingival inflammation test: gindex // SSO Schweiz Monatsschr Zahnheilkd.. — 1978. — Т. 88(5). — С. 613-8. — PMID 274819.
  14. ↑ Lovegrove J.M. Dental plaque revisited: bacteria associated with periodontal disease // J N Z Soc Periodontol.. — 2004. — Т. (87). — С. 7-21. — PMID 15143484. Архивировано из первоисточника 31 Հուլիսի 2019.
  15. ↑ Firenzuoli F., Gori L. Herbal medicine today: clinical and research issues // Evid Based Complement Alternat Med. Sep;:.. — 2007. — Т. 4(Suppl 1). — С. 37-40. — doi:10.1093/ecam/nem096 — PMID 18227931. Архивировано из первоисточника 21 Մայիսի 2016.
  16. ↑ Под ред. Г. М. Барера Терапевтическая стоматология. В 3 частях. Часть 2. Болезни пародонта. — 2009. — 224 с. — ISBN 5-9704-1391-7 978-5-9704-1391-3 «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2015-11-27-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լնդերի_արյունահոսություն&oldid=8787465» էջից